Giới thiệu đến các bài viết Soạn bài: Ôn tập và tự đánh giá cuối học kì 1 lớp 10 (Ngữ Văn 10, Cánh Diều). Ở đây, chúng tôi sẽ cùng các bạn, tìm hiểu 2 bài tập đọc hiểu và viết, trang 121, Ngữ Văn 10, Cánh Diều, tập 1. Mời các bạn cùng tham khảo.
ÔN TẬP VÀ TỰ ĐÁNH GIÁ CUỐI HỌC KÌ I
PHẦN I – ĐỌC HIỂU VĂN BẢN (trang 119)
Câu 1. Ôn tập và tự đánh giá cuối học kì 1 lớp 10
Từ các bài đã học trong sách Ngữ văn 10, tập một, hãy kẻ bảng hoặc vẽ sơ đồ về các bài đọc hiểu theo thể loại và kiểu văn bản. Tham khảo và hoàn thành bảng sau:
Gợi ý: Ôn tập và tự đánh giá cuối học kì 1 lớp 10
| Loại văn bản đọc | Thể loại hoặc kiểu văn bản | Tên văn bản |
| Văn bản văn học | Thần thoại và sử thi | – Hê-ra-clét đi tìm táo vàng (thần thoại Hy Lạp)
– Chiến thắng Mtao Mxây (Trích sử thi Đăm Săn) – Ra ma buộc tội (Trích sử thi Ra-ma-ya-na – Van-mi-ki) |
| Thơ tự do | – Đất nước (Nguyễn Đình Thi)
– Lính đảo hát tình ca trên đảo (Trần Đăng Khoa) – Mùa hoa mận (Chu Thùy Liên) |
|
| Kịch bản chèo và tuồng | – Xúy Vân giả dại (Trích chèo Kim Nham)
– Mắc mưu Thị Hến (Trích tuồng Nghêu, Sò, Ốc, Hến) – Thị Mầu lên chùa (Trích chèo Quan Âm Thị Kính) |
|
| Văn bản nghị luận | Nghị luận xã hội | – Bài văn về một vấn đề nghị luận xã hội
– Nữ Oa (Trích thần thoại Trung Quốc) – Bài luận thuyết phục người khác từ bỏ một thói quen hay một quan niệm, thảo luận về một vấn đề có những ý kiến khác nhau. – Xử kiện (Trích Nghêu, Sò, Ốc, Hến) |
| Nghị luận văn học | – Bài văn nghị luận phân tích, đánh giá một tác phẩm thơ – Khoảng trời, hồ bom (Lâm Thị Mỹ Dạ) |
|
| Văn bản thông tin | Bản tin | Những điều cần chú ý khi tham gia lễ hội Đền Hùng 2019 (Theo Thế Phương) |
| Văn bản thông tin tổng hợp | – Lễ hội dân gian đặc sắc của dân tộc Chăm ở Ninh Thuận (Theo Bình Trịnh)
– Lễ hội Ok Om Bok (Theo Thạch Nhi) – Thăng Long – Đông Đô – Hà Nội: một hằng số văn hóa Việt Nam (Trần Quốc Vượng) |
Câu 2.
Nêu tên các văn bản đọc hiểu tiêu biểu cho mỗi thể loại truyện trong sách Ngữ văn 10, tập một và chỉ ra đặc điểm tiêu biểu cần chú ý khi đọc mỗi thể loại đó.
Gợi ý: Ôn tập và tự đánh giá cuối học kì 1 lớp 10
– Thần thoại: Hê-ra-clét đi tìm táo vàng (thần thoại Hy Lạp);
– Sử thi: Chiến thắng Mtao Mxây (Trích sử thi Đăm Săn), Ra-ma buộc tội (Trích sử thi Ra-ma-ya-na – Van-mi-ki);
– Đặc điểm tiêu biểu cần chú ý khi đọc mỗi thể loại:
+ Không gian trong thần thoại là không gian vũ trụ nguyên sơ, có khi được chia thành ba cõi: cõi trời, cõi đất, cõi nước. Tuy nhiên ba cõi này không chia tách thành ba thế giới chuyên biệt mà luôn biến chuyển, liên thông với nhau.
+ Không gian trong sử thi là không gian cộng đồng, bao gồm: không gian thiên nhiên, không gian xã hội. Thời gian trong sử thi là thời gian quá khứ trải qua nhiều biến cố, thời gian gắn với lịch sử cộng đồng của một dân tộc, bộ lạc, chế độ.
+ Cốt truyện của thần thoại và sử thi là một chuỗi sự kiện được sắp xếp theo trình tự nhất định: cái này tiếp cái kia, xô đẩy nhau buộc phải giải quyết, giải quyết xong thì truyện dừng lại.
+ Nhân vật trong thần thoại có hình dạng và hành động phi thường, có khả năng biến hóa khôn lường. Nhân vật người anh hùng trong sử thi có sức mạnh, tài năng, phẩm chất và vẻ đẹp phi thường, dũng cảm xả thân vì cộng đồng trong chiến đấu chống kẻ thù và chinh phục tự nhiên.
+ Trong thần thoại và sử thi lời người kể chuyện là lời của người thuật lại câu chuyện.
Câu 3.
Nêu đặc điểm chung về nội dung và hình thức của các văn bản thơ được học trong sách Ngữ văn 10, tập một. Phân tích ý nghĩa và tính thời sự của các nội dung thông điệp đặt ra trong các bài thơ được học. Xác định các điểm cần chú ý về cách đọc hiểu các văn bản thơ này.
Gợi ý: Ôn tập và tự đánh giá cuối học kì 1 lớp 10
* Đặc điểm chung về nội dung và hình thức:
– Nội dung: Phản ánh được những khía cạnh mới của cuộc sống đa dạng, thể hiện những cái nhìn cái nhìn nghệ thuật mới của nhà thơ.
– Hình thức: Thơ tự do, không có thể thức nhất định, không bị ràng buộc về số dòng, số chữ, vần, kết hợp của các đoạn làm theo nhiều thể khác nhau.
* Ý nghĩa và tính thời sự của nội dung thông điệp được đặt ra trong các bài thơ.
– Đất nước (Nguyễn Đình Thi): Sự suy ngẫm và cảm xúc của tác giả về đất nước trong những năm dài kháng chiến hào hùng mà thiêng liêng. Đó là hình ảnh mùa thu Hà Nội trong hoài niệm; mùa thu cách mạng, mùa thu độc lập vui tươi, phấn chấn; và hình ảnh đất nước đã vùng lên giành lấy chiến thắng. Cho ta thấy tình yêu tha thiết, niềm tự hào về quê hương, đất nước đã được độc lập, có truyền thống anh hùng, bất khuất của tác giả.
– Lính đảo hát tình ca trên đảo (Trần Đăng Khoa): Viết về vẻ đẹp của người lính đảo và sự dấn thân của người lính. Họ thiếu thốn về cả vật chất và tình cảm nhưng tình yêu cuộc sống, tình yêu đất nước thì vẫn luôn chan chứa.
– Mùa hoa mận (Chu Thùy Liên): Thể hiện cảm xúc, tâm trạng của nhân vật trữ tình về bức tranh thiên nhiên và con người Tây Bắc vào “mùa hoa mận”. Đòng thời thể hiện nỗi nhớ nhà, nhớ quê hương của người đi xa.
* Điểm cần chú ý khi đọc hiểu các văn bản thơ:
– Cần nắm rõ: tên bài thơ, tập thơ, tên tác giả, năm xuất bản và hoàn cảnh sáng tác bài thơ.
– Đọc kỹ bài thơ, cảm nhận ý thơ qua các phương diện: ngôn ngữ, hình ảnh, nhịp điệu.
– Khi đọc cần chú ý những đóng góp riêng của tác giả bài thơ về tứ thơ, cảm hứng, tư tưởng.
– Muốn hiểu và làm chủ được thế giới khép kín của bài thơ cần biết cách đi vào nó vào những thời điểm thích hợp.
Câu 4.
Bài 3 yêu cầu đọc hiểu văn bản tuồng, chèo có gì giống và khác so với các bài đọc hiểu truyện và thơ trong sách Ngữ văn 10, tập một?
Gợi ý: Ôn tập và tự đánh giá cuối học kì 1 lớp 10
– Giống nhau: Đều phân tích và đánh giá một số yếu tố về nội dung và nghệ thuật.
– Khác nhau:
+ Chèo và tuồng: Nhận biết và phân tích được bối cảnh lịch sử – văn hóa thể hiện trong kịch bản chèo hoặc tuồng.
+ Truyện (Truyền thuyết, sử thi): Thấy được một số điểm gần gũi giữa các tác phẩm thuộc các nền văn hóa khác nhau.
+Thơ (thể thơ tự do): Viết về đề tài quê hương đất nước.
Câu 5.
Phân tích nội dung, hình thức và ý nghĩa của các văn bản thông tin trong Bài 4, sách Ngữ văn 10, tập một.
Gợi ý: Ôn tập và tự đánh giá cuối học kì 1 lớp 10
| Văn bản thông tin | Nội dung | Hình thức | Ý nghĩa |
| Thăng Long – Đông Đô – Hà Nội: một hằng số văn hóa Việt Nam (Trần Quốc Vượng) | Được chia ra làm 2 phần + Phần 1: Sự hình thành văn hóa Hà Nội: Lịch sử hình thành văn hóa Hà Nội qua các triều đại lịch sử; các yếu tố dẫn đến sự hình thành văn hóa Hà Nội: sự kết hợp giữ yếu tố văn hóa dân gian và văn hóa cung đình.+ Phần 2: Nếp sống thanh lịch của người Hà Nội: Chỉ ra nguyên nhân dẫn đến sự hình thành nếp sống thanh lịch của người Hà Nội; trích những câu thơ, thành ngữ, tục ngữ để bổ sung làm rõ nội dung. |
+ Phần 1: Dấu ngoặc đơn (dùng để trú giải); các số chú thích (giải nghĩa từ ngữ)
+ Phần 2: Các dòng chữ in nghiêng (giúp người đọc dễ xác định vị trí và mối quan hệ của các thông tin); dấu ngoặc đơn (dùng để trú giải). |
Mang đến lượng lớn thông tin về văn hóa Hà Nội: Về sự hình thành nếp sống thanh lịch của người Hà Nội. |
| Những điều cần chú ý khi tham gia lễ hội Đền Hùng 2019 (Theo Thế Phương) | Giới thiệu và tuyên truyền đến người tham dự những lưu ý về mặt văn hóa khi tham gia lễ hội Đền Hùng: thời gian diễn ra lễ hội Đền Hùng, các hoạt động chính trong lễ hội, văn hoá lễ hội qua “lễ hội 5 không”, hướng dẫn di chuyển đến lễ hội. | Có tranh ảnh minh họa và bản đồ hướng dẫn di chuyển. | Văn bản cho thấy quan điểm, thái độ sống tích cực, tiến bộ, có văn hóa của người viết nhằm giới thiệu và tuyên truyền đến mọi người những lưu ý khi than tham gia lễ hội Đền Hùng. |
| Lễ hội dân gian đặc sắc của dân tộc Chăm ở Ninh Thuận (Theo Bình Trịnh). | Giới thiệu về lễ hội dân gian của dân tộc Chăm ở Ninh Thuận (lễ hội Ka-tê): thời gian diễn ra, phần lễ và phần hội, ý nghĩa của lễ hội. | Dấu ngoặc đơn (dùng để trú giải); các số chú thích (giải nghĩa từ ngữ); có chú thích tranh ảnh, dòng chữ in đậm nhằm nhấn mạnh | Mang đến lượng lớn thông tin về lễ hội Ka – tê của dân tộc Chăm ở Ninh Thuận với những hoạt động diễn ra trong lễ hội đặc sắc và phong phú làm nên nét riêng và độc đáo của lễ hội “phần nghi lễ” và “phần hội”. |
| Lễ hội Ok Om Bok. (Theo Thạch Nhi) | Viết về lễ hội của đồng bào Khmer Nam Bộ (lễ hội Ok Om Bok) và giới thiệu về hoạt động đua ghe ngo là nghi thức truyền thống tiễn đưa thần nước. | Dòng chữ in đậm nhằm khái quát nội dung văn bản, các số chú thích (giải nghĩa từ ngữ). | Muôn giới thiệu về lễ hội của đồng bào Khmer Nam Bộ (lễ hội Ok Om Bok) đến gần với bạn đọc, cho thấy nét văn hóa riêng đặc sắc và phong phú, đồng thời thể hiện quan điểm bảo tồn những sản vật, những giá trị truyền thống của dân tộc. |
PHẦN II – VIẾT (trang 120)
Câu 6.
Nêu tên các kiểu văn bản được rèn luyện viết trong sách Ngữ Văn 10, tập một, chỉ ra các yêu cầu giống nhau và khác nhau khi viết các kiểu văn bản đó.
Gợi ý: Ôn tập và tự đánh giá cuối học kì 1 lớp 10
* Văn bản nghị luận: Ôn tập và tự đánh giá cuối học kì 1 lớp 10
– Nghị luận xã hội:
+ Viết bài văn nghị luận về vấn đề xã hội;
+ Bài luận thuyết phục người khác từ bỏ một thói quen hay một quan niệm.
– Nghị luận văn học:
+ Viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá một tác phẩm thơ.
* Văn bản thông tin: Ôn tập và tự đánh giá cuối học kì 1 lớp 10
– Bản nội quy, hướng dẫn nơi công cộng;
– Viết bài luận về bản thân.
* Yêu cầu giống và khác nhau khi viết các văn bản: Ôn tập và tự đánh giá cuối học kì 1 lớp 10
+ Giống nhau:
– Xác định đối tượng và mục đích của bài viết;
– Dẫn chứng, lí lẽ cụ thể, sáng tỏ;
– Lựa chọn cách trình bày sao cho hiệu quả, hấp dẫn;
– Liên hệ, mở rộng, so sánh với thực tiễn đời sống và bản thân em.
+ Khác nhau:
– Văn bản nghị luận: Chỉ ra giá trị của các yếu tố hình thức trong việc thể hiện nội dung, chủ đề của tác phẩm thơ; Liên hệ với các tác giả, tác phẩm cùng đề tài, chủ đề, so sánh để nhận xét điểm gặp gỡ và sáng tạo riêng của tác giả được thể hiện trong tác phẩm thơ; Suy nghĩ, nhận xét về những thành công và hạn chế của tác giả, về giá trị và sự tác động của tác phẩm thơ đối với người đọc và với chính bản thân em.
– Văn bản thông tin:
+ Nhờ những người có kinh nghiệm góp ý để hoàn thành bài viết;
+ Xác định nội dung hướng dẫn gồm các quy định, chỉ dẫn cụ thể.
Câu 7.
Nêu mục đích, yêu cầu và nội dung chính của việc viết bài luận thuyết phục người khác từ bỏ một thói quen hoặc quan niệm (Bài 3) với viết bài luận về bản thân (Bài 4). Hoàn thành bảng sau vào vở.
Gợi ý: Ôn tập và tự đánh giá cuối học kì 1 lớp 10
| Bài luận thuyết phục người khác | Bài luận về bản thân | |
| Mục đích | Đưa ra các nguyên nhân, hậu quả và cách để thay đổi thói quen xấu nhằm thuyết phục thay đổi họ theo chiều hướng đúng đắn. | Thuyết phục người khác tin vào phẩm chất, năng lực thực hiện nhiệm vụ, công việc hoặc hoạt động nào đó của chính mình. |
| Yêu cầu | – Tìm hiểu đề (Đọc kĩ đề bài; xác định đối tượng của bài viết, mục đích của bài viết thuyết phục từ bỏ thói quen hoặc quan niệm nào).
– Nêu lí do và phân tích các ảnh hưởng tiêu cực, tác hại của thói quen, quan niệm cần phải thay đổi, từ bỏ. – Có các dẫn chứng cụ thể, sinh động về những hình ảnh tiêu cực, tác hại của thói quen, quan niệm đó. – Dự đoán phản ứng và lập luận của người có thói quen, quan niệm mà em muốn thuyết phục để nêu ý kiến phản biện của em. |
– Xác định rõ mục đích, yêu cầu cần viết của bài luận.
– Tìm hiểu về đối tượng cần thuyết phục (họ là ai, họ có yêu cầu gì, họ cần gì ở mình ?) – Suy nghĩ về chính mình: mong muốn, khả năng, điều kiện, điểm mạnh, điểm hạn chế, mức độ hoàn thành công việc. – Xác định những luận điểm và những lí lẽ, dẫn chứng sáng tỏ cho mỗi luận điểm trong bài viết. – Lựa chọn cách trình bày sao cho hiệu quả, hấp dẫn. – Nhờ những người có kinh nghiệm đọc, góp ý để hoàn thiện bài viết. |
| Nội dung chính | Thuyết phục người có thói quen chưa tốt, quan niệm chưa đúng từ bỏ những thói quen và quan niệm ấy. | Nhằm giải trình một cách trung thực những điểm nổi bật nhất về bản thân trong tương quan với mức độ yêu cầu của tổ chức cá nhân, hoạt động cần thực hiện. |
Câu 8.
Nêu mục đích, yêu cầu và nội dung chính của việc làm báo cáo kết quả nghiên cứu một vấn đề về thơ. Hoàn thành yêu cầu của bài tập vào vở theo bảng sau:
Gợi ý: Ôn tập và tự đánh giá cuối học kì 1 lớp 10
| Báo cáo kết quả nghiên cứu một vấn đề về thơ | |
| Mục đích | Làm báo cáo để cung cấp cho người đọc tri thức tổng quan của đề tài nghiên cứu khoa học về thơ mình vừa làm. |
| Yêu cầu | – Báo cáo cần ngắn gọn, rõ ràng, dễ hiểu.
– Thứ tự trình bày hợp lí, mạch lạc. |
| Nội dung chính | – Chúng ta cần có các mục sau: Phần mở đầu: + Nêu vấn đề về thơ được lựa chọn để nghiên cứu. + Lí do, mục đích và phương pháp nghiên cứu. Phần nội dung: + Lần lượt trình bày các kết quả nghiên cứu về đề tài đã chọn. Triển khai các lí lẽ, dẫn chứng, lập luận chứng minh cho các luận điểm được nêu ra.+Có thể trích dẫn ý kiến người khác, cước chú, lập bảng biểu, thống kê về đối tượng nghiên cứu. + Tạo sự so sánh cần thiết với các đối tượng nghiên cứu khác để tạo nên sức hấp dẫn và thuyết phục cho bài viết. Phần kết luận: + Khái quát ý nghĩa, tầm quan trọng của vấn đề đã được trình bày. + Nêu các đề xuất, khuyến nghị của người nghiên cứu (nếu có). |
PHẦN III – NÓI VÀ NGHE (trang 120)
Câu 9.
Nêu các nội dung chính được rèn luyện trong kĩ năng nói và nghe ở sách Ngữ văn 10, tập một. Chứng minh nhiều nội dung nói và nghe liên quan chặt chẽ với nội dung đọc hiểu và viết.
Gợi ý: Ôn tập và tự đánh giá cuối học kì 1 lớp 10
– Nội dung chính được rèn luyện trong kĩ năng nói và nghe ở sách Ngữ văn 10, tập một là kĩ năng thuyết minh về văn bản nghị luận và văn bản thông tin (thuyết minh về vấn đề xã hội; giới thiệu, đánh giá một tác phẩm thơ; thảo luận vấn đề có những ý kiến khác nhau; thuyết trình và thảo luận về một địa chỉ văn hóa).
– Nội dung nói và nghe liên quan chặt chẽ với nội dung đọc hiểu và viết: nội dung ở phần viết là tiền đề, cơ sở để vận dụng vào nội dung kĩ năng nói và nghe, nếu thiếu đi một trong hai thì không đạt được hiệu quả cao:
Ví dụ:
* Bài 1. Thần thoại và sử thi
– Phần Viết: Viết bài văn nghị luận về một vấn đề xã hội.
– Phần Nói và nghe: Thuyết minh về một vấn đề xã hội.
→ Hai phần có mối quan hệ chặt chẽ, phần viết sẽ giúp hiểu và biết cách làm một bài văn nghị luận về một vấn đề xã hội, từ đó sẽ giúp thuyết minh về nó một cách trôi chảy, mạch lạc, rõ ràng.
PHẦN IV — TIẾNG VIỆT (trang 120, 121)
Câu 10.
a) Nêu nội dung chính của phần tiếng Việt được học trong sách Ngữ văn 10, tập một theo bảng sau:
b) Nêu ra một số biện pháp tu từ có trong các bài thơ đã học ở Bài 2 và phân tích tác dụng của một biện pháp tu từ mà em thấy nổi bật.
c) Trong các lỗi về tiếng Việt được học ở sách Ngữ văn 10, tập một, em thường hay mắc lỗi nào?
Gợi ý: Ôn tập và tự đánh giá cuối học kì 1 lớp 10
a) Ôn tập và tự đánh giá cuối học kì 1 lớp 10
b) Ôn tập và tự đánh giá cuối học kì 1 lớp 10
Đất nước: Biện pháp tu từ so sánh, điệp ngữ, đối lập.
Lính đảo hát tình ca trên đảo: Biện pháp tu từ so sánh, đối lập.
Mùa hoa mận: Nhân hóa, liệt kê.
Biện pháp tu từ điệp ngữ, đứng ở đầu câu có tác dụng nhấn mạnh, làm cho câu thơ trở nên sinh động.
Biện pháp tu từ so sánh có tác dụng gợi hình, giúp việc mô tả sự vật, sự việc được sinh động, cụ thể hơn và có tác dụng gợi cảm giúp biểu hiện tâm tư, tình cảm sâu sắc.
c) Ôn tập và tự đánh giá cuối học kì 1 lớp 10
– Em thường hay mắc lỗi dùng từ không đúng nghĩa.
