hai quan niệm về gia đình và xã hội ; soạn bài hai quan niệm về gia đình và xã hội
HAI QUAN NIỆM VỀ GIA ĐÌNH VÀ XÃ HỘI
(Trích Số đỏ)
Vũ Trọng Phụng
Câu 1 hai quan niệm về gia đình và xã hội ; soạn bài hai quan niệm về gia đình và xã hội
– Thời điểm: buổi trưa.
– Ý nghĩa: Với ông bà Văn Minh, đây là lúc giao cho Xuân một công việc thực chất chỉ là dọn dẹp, lau chùi nhưng được khoác lên cái vỏ mĩ miều “giúp xã hội trong việc Âu hoá”. Với ông Typn, đây là lúc giao cho Xuân làm “văng-đơ” bán hàng nhưng được khoác lên cái vỏ mĩ miều “chỉ bảo cho khách có một cái gu” → Đoạn đối thoại này chuẩn bị cho Xuân không chỉ kiến thức về các mốt thời trang, mà còn giúp hắn nhận thấy sự “hai mặt” của tiệm may Âu hoá và công việc cải cách thời trang này, giúp hắn phát huy triệt để sự “hai mặt” ấy trong đoạn tiếp theo.
Câu 2: hai quan niệm về gia đình và xã hội ; soạn bài hai quan niệm về gia đình và xã hội
– Với kinh nghiệm bán báo dạo, bán thuốc lậu, nhặt bóng ở sân quần vợt,… Xuân có lợi thế là tinh ranh, quan sát giỏi, khéo nói, khéo nịnh nọt, phản ứng nhanh nhạy. Đó là những đặc tính hắn thu nhận được từ đời sống lang thang trên lề đường.
– Xuân chiếm được lòng tin của vợ ông Typn nhờ tinh ranh, nhanh chóng học được từ ông bà Văn Minh và ông Typn cách tự tô vẽ cho bản thân những giá trị mình không có (ưỡn ngực lên, giấu cái chổi lông gà sau lưng, nghiêm trang: Tôi?… Là… là… một người dự phần trong việc Âu hoá); quan sát giỏi (Xuân Tóc Đỏ nhìn qua cái áo dài giản dị, cổ áo không thuộc mốt lá sen cũng như không thuộc mốt bánh bẻ, cái quần trắng giản dị, kín đáo, đôi giầy nhung đen không cầu kì mấy, thì chỉ thấy nó có vẻ đứng đắn thôi); phản ứng nhanh nhạy, nắm bắt tâm lí không hài lòng về chồng của bà Typn để bán hàng (Bà là vợ ông Típ-phờ-nờ mà ăn vận thế, e còn là hủ lậu đấy… thế là một sự trở ngại trên đường tiến hoá! Mà muốn phản đối lại việc ấy, bà chỉ còn có một cách là chiếu cố đến bản hiệu mà may ngay một bộ quần áo…); khéo nói và khéo nịnh nọt (nói như một cái kèn hát, tôi xin che chở phái đẹp trong cuộc Âu hoá,…).
Câu 3: hai quan niệm về gia đình và xã hội ; soạn bài hai quan niệm về gia đình và xã hội
– Công việc ở tiệm may dạy cho Xuân về những giá trị ảo, loè loẹt nhưng rỗng tuếch của xã hội thượng lưu Hà Nội thời thuộc địa và sự mánh khoé, giả dối, hai mặt của xã hội đó. Điều này thể hiện cả ở vợ chồng Văn Minh, ông Typn và ông nhà báo.
– Trong đoạn trích, có thể thấy Xuân đã học rất nhanh những cái tên loè loẹt (Ngây thơ, Chinh phục,…) của những bộ trang phục vốn dĩ chỉ là lố lăng, hở hang; những mánh khoé bán hàng bằng cách lên mặt ban ơn cho khách hàng và xã hội (chỉ bảo cho khách có một cái gu, cải cách xã hội, có trách nhiệm quốc dân văn minh hay là dã man,…).
– Đồng thời, Xuân cũng hiểu rất nhanh cái gọi là giá trị “văn minh”, đó chỉ là cái vỏ giả dối che đậy sự ích kỉ, bảo thủ bên trong. Tất cả điều đó được Xuân vận dụng triệt để trong hành trình tiến thân sau này, khi hắn ta dùng mánh khoé và sự giả dối của giai cấp thượng lưu để lừa gạt chính họ, leo lên vị trí rể nhà Văn Minh và “anh hùng cứu quốc”.
Câu 4: hai quan niệm về gia đình và xã hội ; soạn bài hai quan niệm về gia đình và xã hội
| Ứng xử của ông Typn | Lời nói | Hành động |
| Với Xuân | – “… anh phải biết tên các đồ hàng, các mốt y phục, để cho khách vào hàng thì có thểchỉ bảo cho khách có một cái gu!”
– “Mỗi khi có một người bằng lòng may một bộ y phục tân thời, thế là nước nhà lạicó thêm một người tiến bộ.” – “Lạm quyền! Đấy là công việc của tay-ơ, là của tôi! Là của một mình tôi!” |
– Trợn mắt, so vai, trỏ mặt Xuân.
– Lôi đến trước một chiếc ma-nơ-canh. |
| Với bà Typn | – “Câm đi! Thối chưa?” – “Khi người ta nói phụ nữ … là nói vợ con chị em người khác, chứ không phải vợ con chị em của ta!” – “Đàn bà cứ nhốt trong buồng.” |
Lôi lấy tay vợ ông, kéo xềnh xệch ra cửa, hầm hầm gắt mắng. |
– Tính cách của ông Typn: Thô bạo, lỗ mãng với người yếu thế hơn mình (như Xuân và vợ mình), nhưng lại tỏ ra kẻ cả, cao ngạo, đạo đức giả.
– Quan niệm của ông Typn về việc “cải cách trang phục” và “cải cách xã hội”: Phụ nữ cần thay đổi trang phục tân thời, nhưng vợ ông thì không; xã hội cần Tây hoá, nhưng gia đình ông vẫn phải theo lối cổ (điều đó thể hiện cả trong lời nói lẫn trong cách hành xử thô bạo, áp đặt của ông đối với vợ). Như vậy, có thể thấy lời kêu gọi cải cách của ông chỉ là giả dối, sáo rỗng, là một cách để ông khoe khoang cái danh xưng nhà mĩ thuật “tiến bộ”.
Câu 5: hai quan niệm về gia đình và xã hội ; soạn bài hai quan niệm về gia đình và xã hội
| Nhân vật | Hành động | Lời nói |
| Vợ chồng Văn Minh | Giao việc cho Xuân nhưng không cho Xuân ăn cơm trưa. | Trước khi có thể giúp chúng tôi về thể thao, anh hãy cố sức giúp xã hội trong cuộc Âu hoá. Anh phải nhớ kĩ rằng hôm nay trở đi thì anh đã dự một phần vào cuộc cải cách xã hội rồi. Từ đây mà đi xã hội văn minh hay dã man là trách nhiệm ở anh!; Thế nghĩa là lúc nào rỗi thì cầm cái chổi này… mà phủi bụi những súc lụa, những quần áo ở ma-nơ-canh. |
| Nhà báo | Hô hào cải cách trên báo nhưng ủng hộ ông Typn ghen tuông (chỉ vì bà Typn nói chuyện với Xuân) và ủng hộ ông Typn áp đặt bà Typn. | Thật không thể tha thứ được!; Phụ nữ nghĩa là vợ con chị em người khác, chứ không phải vợ con chị em của tôi. Gia đình tôi thì cứ phải theo cổ… |
Câu 6: hai quan niệm về gia đình và xã hội ; soạn bài hai quan niệm về gia đình và xã hội
– Xuân Tóc Đỏ không hiểu “nghĩa lí cái việc cải cách của ông cai thợ may” vì từ nhỏ đến lớn, hắn chỉ đi làm thuê lặt vặt, chưa từng tham gia vào guồng máy kiếm lợi bằng cách lừa dối cả xã hội như ông bà Văn Minh, ông Typn hay ông nhà báo (lợi ở đây bao gồm cả tiền bạc lẫn danh vọng). Ông bà Văn Minh và ông Typn cần khách đến cửa hàng may mặc để kiếm tiền, và cũng cần cái tiếng “cải cách xã hội” như chính cái tên hào nhoáng mà họ đặt cho mình. Ông nhà báo cần khách đặt viết bài quảng cáo hiệu may, cần bạn đọc mua báo và cũng cần cái danh “nhà báo tiến bộ”. Vì vậy, họ tâng bốc, tung hô những giá trị ảo như “văn minh”, “Âu hoá” để cả xã hội chạy theo như những con thiêu thân, từ đó kiếm lợi cho mình.
– Người kể chuyện thể hiện rõ thái độ mỉa mai và quan điểm coi cuộc cải cách Âu hoá chỉ là một sự lừa dối đối với xã hội. Ngôn ngữ trong VB cho thấy rõ thái độ này: “cơn ghen đích đáng của những nhà nghệ sĩ chân chính”, “Bà vợ nhà mĩ thuật lúc ấy tức giận như vợ những nhà mĩ thuật”, “Ông nhà báo nói một cách quả quyết như những nhà văn sĩ cấp tiến”,… Nghĩa là so sánh đối tượng với chính nó, từ đó ám chỉ cách hành xử của các nhân vật này cũng chính là cách hành xử chung của loại người đó, tầng lớp đó trong toàn xã hội.
Câu 7. hai quan niệm về gia đình và xã hội ; soạn bài hai quan niệm về gia đình và xã hội
– Ngôn ngữ, lời nói của các nhân vật trong đoạn trích cho thấy sự mâu thuẫn giữa hai kiểu ngôn ngữ khác nhau, một bên sang trọng, hào nhoáng, một bên tầm thường, thô thiển:
| Ông bà Văn Minh | Từ đây mà đi xã hội văn minh hay dã man là trách nhiệm ở anh! | cầm cái chổi này… mà phủi bụi… |
| Ông Typn | Mỗi khi có một người bằng lòng may một bộ y phục tân thời, thế là nước nhà lại có thêm một người tiến bộ. | – Hở cánh tay và hở cổ… Hở đến nách và hở nửa vú…
– Rõ đồ khốn! Tưởng bở! Đòi nay mốt này, mai mốt khác để làm túi cơm giá áo à? |
| Xuân Tóc Đỏ | – Tôi?… Là… là… một người dự phần trong việc Âu hoá.
– Một người cải cách xã hội… có trách nhiệm quốc dân văn minh hay là dã man. |
– Chả nước mẹ gì cả!
– Mẹ kiếp! Quần với chả áo! |
– So với các tác phẩm tự sự trung đại (ngôn ngữ trau chuốt, thuần nhất, hầu như các nhân vật đều nói cùng một kiểu ngôn ngữ), thì Số đỏ cho thấy một hình thức ngôn ngữ phong phú, sinh động, phức tạp, dung chứa những thành tố mâu thuẫn nhau tạo ra tiếng cười.
Câu 8. hai quan niệm về gia đình và xã hội ; soạn bài hai quan niệm về gia đình và xã hội
– Về đề tài và cảm hứng: Viết về cuộc sống đời thường chân thực, thường hàm chứa những mâu thuẫn xã hội gay gắt, với cảm hứng phê phán, bóc trần những mặt khuất tối của thực tại.
– VB Hai quan niệm về gia đình và xã hội tập trung miêu tả một khía cạnh của cuộc sống đô thị Hà Nội thời Pháp thuộc, đó là cuộc cải cách văn hoá nói chung và cải cách thời trang nói riêng, từ đó phê phán, bóc trần sự giả dối, kệch cỡm của cuộc cải cách văn hoá này. Cuộc cải cách mang danh “văn minh” đã dẫn đến hàng loạt những xáo trộn trong nhận thức con người và đời sống gia đình, phá vỡ nền tảng văn hoá truyền thống, xói mòn quan hệ giữa người với người. Thực tại trong VB là một thực tại lem nhem giữa cũ và mới, giữa bảo thủ và cấp tiến, truyền thống và hiện đại, tất cả các giá trị đều được hiểu theo kiểu cực đoan nửa mùa.
– Về nguyên tắc tổ chức hệ thống hình ảnh, từ ngữ, nhân vật: Tập trung xây dựng những tính cách và hoàn cảnh điển hình, vừa sống động, độc đáo lại vừa phổ quát, đại diện cho những hoàn cảnh, tính cách, số phận phổ biến trong xã hội.
+ Ông Typn đại diện cho lớp trí thức Tây học nửa mùa mới nổi trong xã hội thuộc địa, hô hào đổi mới xã hội theo chuẩn mực văn minh phương Tây trong khi không thực sự hiểu sâu sắc về nền văn minh đó. Xuân Tóc Đỏ đại diện cho kiểu người lưu manh, cơ hội, ngoi lên nhờ lợi dụng sự giả tạo và ham mê hư vinh của xã hội.
– Các thủ pháp trào phúng góp phần tô đậm chủ đề này qua cái nhìn châm biếm, mỉa mai, và tiếng nói đả kích mạnh mẽ: thủ pháp tạo tình huống trào phúng (tình huống va chạm, xung đột giữa một bên là sự giản dị của bà Typn, đại diện cho “quan niệm về gia đình” và một bên là công cuộc cải cách của ông Typn, đại diện cho “quan niệm về xã hội”); thủ pháp phóng đại (bán quần áo là “cố sức giúp xã hội trong cuộc Âu hoá”, “dự một phần vào cải cách xã hội”,…), thủ pháp tương phản (tương phản giữa cái tên hào nhoáng của các bộ y phục và bản chất lố lăng của chúng, tương phản giữa sự ngây ngô của Xuân và sự ngưỡng mộ của bà Typn, tương phản giữa lời lẽ chợ búa vốn thuộc về bản chất của Xuân và lời lẽ thượng lưu Xuân học lóm được, giữa những lời hô hào đổi mới của ông Typn với mọi người và sự gia trưởng của ông đối với vợ,…), thủ pháp sử dụng ngôn ngữ mỉa mai, giễu nhại (bà vợ nhà mĩ thuật tức giận như vợ của những nhà mĩ thuật, ông nhà báo nói một cách quả quyết như những nhà văn sĩ cấp tiến,…).
hai quan niệm về gia đình và xã hội ; soạn bài hai quan niệm về gia đình và xã hội
